Esseńczycy בעלי המסורה-żydowskie przygotowanie do chrześcijaństwa, nadejścia Synów Światłości

Chrześcijaństwo posiada ogromną ilość tajemnic, jedną z nich jest tajemnicza sekta żydowska, która okazała się być sygnałem nadejścia prawdziwego Mesjasza. Esseńczycy nazywali siebie „synami światło­ści”, a wszystkich, którzy do zgromadzenia „nowego przymierza” nie należeli, uważali za „synów ciemności” Esseńczycy to jedno z żydowskich stronnictw religijnych (obok faryzeuszy, saduceuszy i ewentualnie jeszcze zelotów), a w szerszym rozumieniu

ruch religijno-społeczny, działający w drugiej połowie tzw. okresu Drugiej Świątyni (około 515 rok p.n.e. do około 70 roku n.e.), a dokładniej w latach około 152 p.n.e. do 70 n.e. Osobiście nazywam ich świętymi masoretami (בעלי המסורה), chociaż nazwa masoreci dotyczy żydowskich uczonych Tory z wieku VI naszej ery, to nie ulega wątpliwości, że takimi byli również i Esseńczycy, przepisujący Boże natchnienia bez ustanku. Nie jest do końca wyjaśniona kwestia etymologii nazwy 'esseńczycy’. Bezpośrednio określenie to pochodzi z języka greckiego: essenoi (albo essaioi), co jest najprawdopodobniej odpowiednikiem aramejskich rzeczowników: hasen i hasayya, które odpowiednio oznaczają „milczący” i „pobożni”, albo według innych badaczy: aseya (lub asayya – hassaya) – „uzdrowiciele” (nazwa poprzedzająca przybycie największego Uzdrowiciela-Jezusa !). Do roku 1947 (do odkryć w Qumran i okolicach) zasadnicze informacje o esseńczykach pochodziły od trzech autorów antycznych: Józefa Flawiusza, Filona Aleksandryjskiego i Pliniusza Starszego.

Od roku 1947, kiedy to w Qumran i okolicznych grotach zaczęto odkrywać rękopisy z okresu od połowy II w. p.n.e. do 68 roku n.e., dysponujemy znacznie szerszym materiałem porównawczym odnośnie esseńczyków i nie tylko. W zasadzie odkryte pisma nie wyjaśniły do końca problematyki początków ruchu esseńskiego ani charakteru wspólnoty qumrańskiej, która niekoniecznie musiała być tożsama z esseńczykami. O esseńczykach wspominali również późniejsi pisarze antyczni, zwłaszcza związani z historiografią chrześcijańską (między innymi Jan Chryzostom i Euzebiusz z Cezarei). Początki ruchu esseńskiego nie są dla nas uchwytne. Zazwyczaj wiąże się je z powstaniem Machabeuszy przeciw Antiochowi IV Epifanesowi. Wtedy to, według jednej z teorii, część pobożnych Żydów poparła przywódców powstania, a później będąc zawiedzionymi postawą Machabeuszy odwróciła się od nich całkowicie, tworząc nowy odłam w łonie judaizmu. Według innej teorii na wieść o sukcesie powstania część Żydów babilońskich powróciła do Palestyny, ale rozczarowana Żydami judejskimi, którzy nie dochowali tradycji, odwróciła się od nich, odchodząc na pustynię do Qumran jako esseńczycy.

Najprawdopodobniej widoczne wyodrębnienie się esseńczyków z kultu świątynnego nastąpiło po roku 152 p.n.e., kiedy to stanowisko arcykapłana objął Jonatan Machabeusz (być może wydarzenie to było jedną z głównych przyczyn wyodrębnienia się esseńczyków). Wynika to z informacji Józefa Flawiusza, który nieprzypadkowo w kontekście związanym z Machabeuszami (Hasmoneuszami) po raz pierwszy wspomina o stronnictwach religijnych, co oznacza, że wtedy esseńczycy de facto istnieli już jako wyraźnie wyodrębniona i ukonstytuowana grupa religijna różniąca się od faryzeuszy i saduceuszy interpretacją Prawa. Według dokumentów znalezionych w Qumran założycielem wspólnoty żyjącej w Qumran (a prawdopodobnie był to jeden z odłamów esseńczyków) miał być tak zwany Nauczyciel Sprawiedliwości, którego uczeni nie potrafią jednoznacznie zidentyfikować. Działalność esseńczyków nie wykracza poza 68 (ewentualnie 70) rok n.e., czyli do czasów powstania antyrzymskiego w Judei, gdyż po tej dacie nie znajdujemy żadnych śladów dotyczących tego ugrupowania.

W świetle dostępnych źródeł wiemy, że esseńczycy:

-unikali kontaktów ze Świątynią, czym zasadniczo różnili się od saduceuszy, a także od faryzeuszy (według Józefa Flawiusza nie było to zerwanie całkowite, gdyż składali ofiary przez pośredników unikając tylko bezpośredniego kontaktu);

-żyli w wyodrębnionych zamkniętych społecznościach, które cechowała wspólnota dóbr materialnych;

-praktykowali celibat (chociaż Józef Flawiusz mówi o odłamie esseńczyków, którzy się żenili);

-ściśle przestrzegali czystości rytualnej, szabasu i byli bardzo przywiązani do praktyk modlitewnych;

-mieli strukturę hierarchiczną i cechowało ich ścisłe podporządkowanie się przełożonym;

-posługiwali się swoim kalendarzem, który wyróżniał ich od głównego nurtu judaizmu;

-zajmowali się studiowaniem i przepisywaniem świętych ksiąg.

Według powyższego esseńczycy jawią się nam jako grupa religijna o dość rygorystycznym sposobie życia, o charakterze monastycznym. Występujące różnice w podejściu esseńczyków do pewnych spraw (np. kwestia celibatu jednych i małżeństwa drugich, czy stosunek do Świątyni), wskazywałyby – z czym zgadza się większość uczonych – na to, że przy ponad dwustuletniej działalności esseńczyków, ruch ten podlegał różnym zmianom i mogło dojść wśród nich do wielu podziałów na ugrupowania, które różniły się między sobą w podejściu do niektórych zagadnień.

Ich poglądy, jak o tym świadczy fragment „Reguły Zrzesze­nia” zwany Traktatem o dwóch duchach, cechował dualizm wy­rażający się w doktrynie głoszącej, że Bóg stworzywszy „czło­wieka, aby panował nad ziemią, ustanowił ducha prawdy i du­cha nieprawości, które będą wyznaczać postępowanie ludzi do czasu Jego nawiedzenia. Prawda pochodzi z siedziby światła pod­legającej Księciu Światłości (Jezusowi) mającemu władzę nad wszystkimi sprawiedliwymi. Synowie nieprawości natomiast znajdują się pod władzą Anioła Ciemności (szatana), który powoduje zbłąkanie synów spra­wiedliwości. Stara się on wraz z duchami swego działu przywieść do upadku Synów Światłości. Jednak Bóg Izraela i anioł jego prawdy wspiera wszystkich Synów Światłości. On bowiem stwo­rzył ducha Światłości i ducha Ciemności i na nich oparł wszelkie działanie”.

Konsekwencją tego dualizmu będącego dziełem wszechmocy Boga była wiara esseńczyków w przeznaczenie. Z tej wiary wy­nikało przekonanie, że właśnie ich gminę Bóg wybrał do spe­cjalnych zadań w dziele głoszenia zbawienia. Dlatego uważając się za społeczność „wybrańców łaski” nazywali siebie Synami Światłości, swoją gminę zaś „Przymierzem Łaski„, „Zgroma­dzeniem Świętych” lub „Zgromadzeniem Wybranych„. To ich „wybranie” nie było jednak skutkiem wybrania całego narodu, jak przyjmował oficjalny judaizm, ale następstwem przyłączenia się do gminy. Wybranie dotyczyło więc członków esseńskiego zgromadzenia Synów Światłości. Była to zatem koncepcja wy­brania indywidualnego, którą później przyjęło chrześcijaństwo. Synowie światłości więc przeistoczyli się w ogólnoświatowy ruch, pod wodzą nowego „nauczyciela Sprawiedliwości”-Księcia Światłości, który jest droga, prawdą i życiem. Również zwoje z Qumran w zasadzie bardzo dobrze pasują do esseńczyków przedstawionych przez Pliniusza, Józefa i Filona. Same zwoje, czyli rękopisy są dodatkową tajemnicą.

„…Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi…” Ew. Mateusza 5:37

Badacze dzielą rękopisy według różnych kryteriów. Jeden z ważniejszych podziałów obejmuje dwie zasadnicze grupy:

-teksty biblijne – zawierające całe księgi lub ustępy Starego Testamentu

-teksty niebiblijne – nawiązujące bezpośrednio do Biblii – zawierające m.in. parafrazy wielu pism starotestamentalnych, targumy, tłumaczenia na grekę, apokryfy oraz komentarze do poszczególnych ksiąg biblijnych. Teksty niebiblijne niezwiązane bezpośrednio z Biblią – zawierające różne przepisy i wskazówki związane ze wspólnotą zamieszkującą Qumran (np. „Reguła Zrzeszenia”, kopie znanego wcześniej „Dokumentu Damasceńskiego”, „Zwój Wojny” i różne hymny)

Część tekstów niebiblijnych dzieli się jeszcze na nieznane do czasów odkryć w grotach Qumran, ale znane powszechnie w Palestynie w czasach działalności wspólnoty oraz teksty nieznane w ogóle obecnie ani w przeszłości, będące najwyraźniej wewnętrznymi pismami wspólnoty. Wśród przeszło 200 manuskryptów biblijnych znalezionych w Qumran zidentyfikowano fragmenty każdej księgi Biblii hebrajskiej z wyjątkiem Księgi Estery. W przeciwieństwie do Zwoju Izajasza – który zawiera kompletny tekst Księgi Izajasza – większość z nich jest reprezentowana tylko przez urywki stanowiące najwyżej jedną dziesiątą całej księgi. Najbardziej rozpowszechnione w Qumran były Psalmy (znaleziono 36 odpisów), Księga Powtórzonego Prawa (29 egzemplarzy) i Księga Izajasza (21 egzemplarzy)

Pierwszym polskim tłumaczeniem rękopisów z Qumran były wydane w 1963 roku Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym, w tłumaczeniu Witolda Tylocha. Był to jednak tylko częściowy przekład, Tyloch przełożył jedynie najbardziej kompletne i najdłuższe teksty. Pierwszy polski całościowy przekład hebrajskich i aramejskich Rękopisów z Qumran, uzupełniony ponadto o tłumaczenia zwojów z grot w Wadi Murabba’at, Masady i Nachal Chewer ukazał się w 1996 roku jako Rękopisy znad Morza Martwego w tłumaczeniu Piotra Muchowskiego. Zapowiadane przez wydawnictwo wydanie greckich tekstów qumrańskich nie ukazało się. W 2000 roku wydano „Komentarze do rękopisów znad Morza Martwego” Piotra Muchowskiego stanowiącą wstęp do manuskryptów znalezionych w grotach Wadi Murabba’at, Masady i Nachal Chewer. Publikacja jest uzupełnieniem „Rękopisów” i przybliża nam zrozumienie tekstów hebrajskich i aramejskich, takich jak: teksty prawne, dydaktyczne, apokryficzne, liturgiczne, kultowe i egzegetyczne. (W tym temacie zapraszamy na tekst pt.: „Czy ‚zdarzenia’ opisane w zwoju 1QM rozpoczną się w roku 2016/2017 ?„)

Qumran dlaczego odkrycie stulecia Dr Alfred Palla

4Q246 rękopis z Qumran

15

3